1. วงปี่พาทย์ เป็นวงดนตรีที่เกิดจากการประสมวงของเครื่องเป่า ได้แก่ ปี่ และเครื่องตี ได้แก่ ระนาดเอก ระนาดทุ้ม และฆ้อง ซึ่งในการบรรเลงนั้นปี่จะทำหน้าที่เป็นประธานหลักของวง ส่วนฆ้องวงใหญ่ทำหน้าที่ในการบรรเลงทำนองหลักของเพลง ขณะที่เครื่องดำเนินทำนองอื่นๆ จะทำหน้าที่แปรลูกฆ้องให้เป็นทางเฉพาะตามความเหมาะสมกับเครื่องดนตรีนั้นๆ โดยมีเครื่องทำจังหวะ เช่น กลอง ฉิ่ง ฉาบ กรับ โหม่ง ร่วมบรรเลงประกอบ
เนื่องจากวงปี่พาทย์ ประกอบไปด้วยเครื่องดนตรีที่ให้เสียงอันทรงพลังและศักดิ์สิทธิ์ จึงทำให้วงปี่พาทย์มีบทบาทอยู่ในพิธีกรรมอันศักดิ์สิทธิต่างๆ ตั้งแต่โกณจุก ทำบุญในเทศกาลต่างๆ บวชนาค พิธีศพ ไปตลอดจนถึงการบรรเลงประกอบการแสดงต่างๆ เช่น โขน ละคร และลิเก เป็นต้น
วงปี่พาทย์ที่นิยมในปัจจุบันมีอยู่ด้วยกัน 6 ประเภท คือ
1.1 วงปี่พาทย์ชาตรี
เป็นวงดนตรีเก่าแก่ที่มีมาแต่โบราณ เป็นการประสมวงแบบดั้งเดิมที่สุด ถือเป็นวงปี่พาทย์ยุคเริ่มแรกเลยก็ว่าได้ ใช้บรรเลงประกอบการแสดงมโนราห์ ชาตรี และหนังตะลุง วงปี่พาทย์ชาตรีเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “วงปี่พาทย์เครื่องเบา” เนื่องจากเรียกชื่อให้ตรงกันข้ามกับ “ปี่พาทย์ไม้แข็ง” (ปี่พาทย์เครื่องหนัก) ทั้งนี้เพราะเครื่องดนตรีในวงปี่พาทย์ชาตรีมีน้ำหนักเบากว่าเครื่องดนตรีในวงปี่พาทย์ไม้แข็ง
 |
| เครื่องดนตรีที่ใช้สำหรับวงปี่พาทย์ชาตรี |
1.2 วงปี่พาทย์ไม้แข็ง
ดนตรีมีความหนักแน่น คล่องแคล่ว และสนุกครึกครื้น จึงบรรเลงได้ในโอกาสทั่วๆไป เช่น งานพระราชพิธี งานบวชนาค งานโกนจุก เทศน์มหาชาติ ประกอบการแสดงโขน ละคร ลิเก หนังใหญ่ เป็นต้น
วงปี่พาทย์ไม้แข็งสามารถแบ่งตามขนาดของวงได้ 3 ขนาด คือ
วงปี่พาทย์ไม้แข็งเครื่องห้า
วงปี่พาทย์ไม้แข็งเครื่องคู่
 | ||||
| เครื่องดนตรีที่ใช้สำหรับวงปี่พาทย์ไม้แข็งเครื่องห้า |
วงปี่พาทย์เครื่องคู่ พัฒนามาจากวงปี่พาทย์เครื่องห้า โดยการจัดเครื่องดนตรีให้เป็นคู่กัน จึงเรียกว่า วงปี่พาทย์เครื่องคู่ วงปี่พาทย์ชนิดนี้เกิดขึ้นในสมัยแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 โดยมีการประดิษฐ์ระนาดทุ้มและฆ้องวงเล็กขึ้นเพื่อให้คู่กับระนาดเอกและฆ้องวงใหญ่
 |
เครื่องดนตรีที่ใช้สำหรับวงปี่พาทย์ไม้แข็งเครื่องคู่ |
วงดนตรีประเภทนี้เกิดขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 โดยเครื่องดนตรีประกอบด้วยเครื่องดนตรีในวงปี่พาทย์ไม้แข็งเครื่องคู่เป็นหลัก แต่มีการเพิ่มระนาดเอกเหล็กและระนาดทุ้มเหล็กขึ้นอีกอย่างละราง นับเป็นวงปี่พาทย์ไม้แข็งที่มีวิวัฒนาการสูงสุดในปัจจุบัน
 |
1.3 วงปี่พาทย์ไม้นวม
เกิดขึ้นจากความต้องการวงดนตรีที่มีเสียงหวานนุ่มหู และไม่ดังจนเกินไป กำเนิดของวงปี่พาทย์ไม้นวมนี้ ได้มาจากการปรับเปลี่ยนรูปแบบของเครื่องดนตรีและการประสมวงปี่พาทย์ไม้แข็งเสียใหม่ กล่าวคือ เปลี่ยนไม้ที่ใช้สำหรับบรรเลงระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่และฆ้องวงเล็กที่แต่เดิมเคยใช้ไม้แข็งมาใช้ไม้นวมแทน ทำให้ลดความดังและเกรี้ยวกราดของเสียงลง เครื่องเป่าแต่เดิมที่ใช้ปี่ซึ่งมีเสียงดังมากจึงเปลี่ยนมาใช้ขลุ่ยเพียงออซึ่งมีเสียงที่เบากว่า และยังเพิ่มซออู้เข้าไปอีก 1 คัน ทำให้วงมีเสียงนุ่มนวลและกลมกล่อมมากขึ้นกว่าเดิม
วงปี่พาทย์ไม้นวมสามารถแบ่งตามขนาดของวงได้ 3 ขนาด คือ
วงปี่พาทย์ไม้นวมเครื่องห้า
 |
| เครื่องดนตรีที่ใช้สำหรับวงปี่พาทย์ไม้นวมเครื่องห้า |
วงปี่พาทย์ไม้นวมเครื่องคู่
 |
| เครื่องดนตรีที่ใช้สำหรับวงปี่พาทย์ไม้นวมเครื่องคู่ |
วงปี่พาทย์ไม้นวมเครื่องใหญ่
 |
| เครื่องดนตรีที่ใช้สำหรับวงปี่พาทย์ไม้นวมเครื่องใหญ่ |
เป็นวงดนตรีที่นิยมเล่นทั้งงานมงคลและงานอวมงคลทั่วไป แต่ภายหลังมีการนำวงปี่พาทย์มอญ ไปบรรเลงในงานพระศพของสมเด็จพระเทพศิรินทรามาตย์ พระราชินีในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 5 ทรงดำริว่ามารดาของพระองค์นั้นเป็นเชื้อสายมอญโดยตรง จึงโปรดฯ ให้นำวงปี่พาทย์มอญมาเล่น ด้วยเหตุนี้เอง ภายหลังจากงานพระศพดังกล่าวจึงได้กลายเป็นความเชื่อและยึดถือกันมาโดยตลอด ว่าปี่พาทย์มอญนั้นใช้บรรเลงเฉพาะในงานศพเท่านั้น ชาวมอญมีชื่อเสียงในเรื่องของวงปี่พาทย์และมอญรำอย่างมาก มักจะมีการบรรเลงปี่พาทย์และการแสดงมอญรำควบคู่กันไปทุกครั้ง
ลักษณะที่เด่นชัดของวงปี่พาทย์มอญ คือ จะมีระดับเสียงที่ทุ้มต่ำกังวานลึก เครื่องดนตรีที่มีลักษณะแตกต่างจากวงดนตรีชนิดอื่นอย่างเด่นชัด ได้แก่ เปิงมางคอก
การจัดรูปแบบวงอาศัยแบบอย่างวงปี่พาทย์อย่างไทย เพียงแต่ปรับเปลี่ยนเครื่องดนตรีบางชิ้น ดังนี้
1. ใช้ปี่มอญ แทน ปี่ใน
2. ใช้ตะโพนมอญ แทน ตะโพนไทย
3. ใช้เปิงมางคอก แทน กลองทัด
4. ฆ้องวงมอญ แทน ฆ้องวงไทย
5. เพิ่ม โหม่งราว (โหม่งสามใบ)
1. ใช้ปี่มอญ แทน ปี่ใน
2. ใช้ตะโพนมอญ แทน ตะโพนไทย
3. ใช้เปิงมางคอก แทน กลองทัด
4. ฆ้องวงมอญ แทน ฆ้องวงไทย
5. เพิ่ม โหม่งราว (โหม่งสามใบ)
ปี่พาทย์มอญแบ่งออกได้เป็น 3 ขนาด
วงเครื่องห้า ประกอบด้วย ฆ้องวง ระนาดเอก ปี่มอญ ตะโพนมอญ เปิงมางคอก ฉิ่ง
 |
| เครื่องดนตรีที่ใช้สำหรับวงปี่พาทย์มอญเครื่องห้า |
 |
| เครื่องดนตรีที่ใช้สำหรับวงปี่พาทย์มอญเครื่องคู่ |
วงเครื่องใหญ่ ประกอบด้วย ปี่มอญ ฆ้องวงใหญ่ ฆ้องวงเล็ก ระนาดเอก ระนาดทุ้ม ระนาดเอกเหล็ก ระนาดทุ้มเหล็ก ตะโพนมอญเปิงมางคอก ฉาบเล็ก ฉาบใหญ่ กรับ ฉิ่ง
 |
| เครื่องดนตรีที่ใช้สำหรับวงปี่พาทย์มอญเครื่องใหญ่ |
เป็นวงดนตรีที่ประสมกันระหว่างวงปี่พาทย์กับวงบัวลอย วงปี่พาทย์ชนิดนี้มีรูปแบบของวงคล้ายคลึงกับวงปี่พาทย์ไม้แข็ง แต่มีการปรับเปลี่ยนเอาปี่ชวามาบรรเลงแทนปี่ในและปี่นอก ใช้กลองมลายู 1 คู่ มาแทนกลองแขกโดยตัด ตะโพน และ กลองทัด ออกแต่ยังคงโหม่งไว้
วงปี่พาทย์นางหงส์ใช้บรรเลงเฉพาะในงานศพมาแต่โบราณก่อนวงปี่พาทย์มอญ เหตุที่เรียกว่าปี่พาทย์นางหงส์ก็เพราะใช้เพลงเรื่องนางหงส์ 2 ชั้นเป็นหลักสำคัญในการบรรเลง
วงปี่พาทย์นางหงส์สามารถแบ่งตามขนาดของวงได้ 3 ขนาด คือ
วงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องห้า
 |
| เครื่องดนตรีที่ใช้สำหรับปี่พาทย์นางหงส์เครื่องห้า |
วงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องคู่
 |
เครื่องดนตรีที่ใช้สำหรับวงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องคู่ |
วงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องใหญ่
 |
| เครื่องดนตรีที่ใช้สำหรับวงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องใหญ่ |
เป็นวงดนตรีที่เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยได้รับอิทธิพลจากละครโอเปร่าของยุโรป ซึ่งเจ้าพระยาเทเวศร์วงวิวัฒน์และสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ทรงปรับปรุงขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2441 ใช้บรรเลงประกอบการแสดงละครดึกดำบรรพ์ โดยหวังจะได้วงดนตรีที่มีเสียงที่หวานนุ่มหูอย่างวงของฝรั่ง เหตุที่มีชื่อว่าดึกดำบรรพ์นั้นได้เรียกตามชื่อโรงละครของเจ้าพระยาเทเวศร์วงวิวัฒน์ เครื่องดนตรีที่ผสมอยู่ในวงปี่พาทย์ชนิดนี้ คัดเลือกเอาเฉพาะเครื่องดนตรีที่มีเสียงทุ้มต่ำนุ่มนวลและไม้ตีระนาดต้องใช้ไม้นวมตี
 |
ที่มา 1. http://writer.dek-d.com/lalitida/story/view.php?id=580707
2. http://www.patakorn.com/modules.php?name=News&file=article&sid=31
3. http://www.patakorn.com/modules.php?name=News&file=article&sid=41
4. http://www.patakorn.com/modules.php?name=News&file=article&sid=43
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น